top of page
De onderwerpen
uit de lessen
Bij de module Logopedie en lesgeven, gaan we samen onderzoeken wat je zoal met je lijf kunt inzetten, om op een effectieve en gezonde manier je vak als leraar uit te oefenen. Hieronder vind je een overzicht met een korte inleiding op de verschillende onderwerpen, die in de module aan bod komen. Wil je meer lezen over een van deze logopedische thema's? Klik in het menu op 'Onderwerpen'.
Houding en beweging
Het eerste wat leerlingen opvalt, die jou als docent voor de groep zien staan, is je lichaamshouding. In die eerste seconden, waarin je nog niet eens wat hebt gezegd, hebben de leerlingen al een eerste indruk van je gevormd. Het is daarom belangrijk om je bewust te worden van wat je nonverbaal uitstraalt.
Hoe sta ik er eigenlijk bij, als ik stil sta? Waar laat ik mijn handen? Beweeg ik niet teveel? Het antwoord op deze vragen, kun je met behulp van een spiegel observeren, of beter nog: neem een filmpje van jezelf op, tijdens een les. Speel het af zonder geluid, zodat je gericht kunt kijken naar je houding en bewegingen.
Stem
Net als iedere zanger, heeft iedere docent zijn of haar eigen authentieke stemgeluid. Toch worden de mogelijkheden van de stem niet altijd goed benut. Verschillende situaties in de les, vragen om een aangepast stemgebruik; denk maar aan: een klas rustig krijgen, een groepje leerlingen een compliment of juist een terechtwijzing geven, een boeiend stuk lesstof vertellen, een gesprek met een leerling die iets heftigs heeft meegemaakt...
Als docent moet je de hele dag door, voortdurend kunnen variëren met je stem. Hoe je dit in je eigen lespraktijk zo effectief en zo leuk mogelijk kunt inzetten, ter ondersteuning van je lesinhoud, is interessant om nader te onderzoeken. Om het moeiteloos dag na dag vol te houden, is een ander verhaal. Niet iedereen is geboren met een sterk stemorgaan. Onderzoek heeft aangetoond dat maar liefst 55% van de leraren in Nederland last heeft (gehad) van stemproblemen. Eén vijfde van de ondervraagden kon het beroep hierdoor zelfs tijdelijk niet uitoefenen. Docenten hebben een beroep met een hoge stembelasting. Ook al heb je van nature uit een goede stem, het loont de moeite om een effectieve en gezonde stemtechniek aan te leren. Alleen al in energie, kan dat veel schelen op een dag!
Bron onderzoek: De Jong FICRS, Kooijman PGC, Thomas G, Huinck WJ, Graamans K. Epidemiology of voice problems in Dutch teachers. Folia Phoniatrica et Logopaedica 2006; 58: 186-198
Adem
Adem is de motor van je stem. Adem heeft ook alles te maken met aandacht; in het hier en nu zijn. Heb je vaak het gevoel dat je ademtekort hebt bij het spreken, dan loont het de moeite om regelmatig op een dag eens op te letten waar je adem zit. Ga vervolgens na, of je wel regelmatig adempauzes neemt bij het spreken.
De kunst is, om op tijd een adempauze te nemen, zodat je niet te lang op één adem gaat doorpraten. Ook gebruik je je buikspieren en de spieren van het middenrif, om de adem aan te sturen bij het spreken. Welke spieren dat zijn, kun je goed voelen als je hoest met je handen in je zij.
Ben je tijdens het spreken toe aan een adempauze -meestal is dat bij een punt, komma, of koppelwoord- dan ontspan je je buikspieren en het middenrif. De adem stroomt dan automatisch je longen in. Om te spreken heb je dus altijd genoeg lucht in je longen en hoef je niet eerst actief in te ademen. Zingen en roepen vragen wel om een actievere manier van ademen, als krachtige aansturing van je stem. Hierbij zet je je flanken extra uit. Dit wordt ook wel 'ademsteun' genoemd.
Articulatie
Articulatie gebruik je om klanken te maken, die woorden en zinnen vormen. Hoe goed deze woorden en zinnen door de leerlingen worden begrepen, heeft voor een belangrijk deel te maken met de manier waarop je het uitspreekt. Wat kun je met je uitspraak doen om het de oren van je leerlingen gemakkelijker te maken, zodat je verhaal goed te volgen is? Hoe kun je ervoor zorgen dat je spraak niet afleidend is, maar dat je juist de aandacht trekt en erbij houdt? Het uitgangspunt van articulatie moet daarom zijn: comfortabel en verstaanbaar spreken.
Expressie
Expressie zorgt voor levendigheid in het spreken. Het ondersteunt je verhaal met beeld en geluid.
-
Met 'beeld' bedoelen we de zichtbare expressie:
mimiek, oogcontact, gebaren, houding en beweging.
-
Met 'geluid' bedoelen we de hoorbare expressie:
zinsmelodie, volumeverschillen, pauzes, spreektempo en klemtonen.
Door het inzetten van de juiste expressie, wordt je les een boeiende uiteenzetting. De sleutel van boeiend vertellen is variatie. Varieer in je zinsmelodie, volumeverschillen, gebaren en bewegingen! Doe het wel zodanig, dat het niet afleidend is en dat het past bij de boodschap die je op dat moment vertelt.
Wat voor expressie en hoeveel je wil inzetten tijdens het lesgeven, het moet:
-
bij jou als type leraar passen, zodat leerlingen accepteren wat je vertelt;
-
de stof meer boeiend maken, zodat leerlingen er een beeld bij krijgen en het gemakkelijker onthouden.
Situaties, waarin je voor een publiek moet spreken, zijn voor de meeste mensen dé voedingsbodem voor zenuwen en -in het ergste geval: angst. Gevolg: je voelt je rood worden, je hart gaat tekeer, je gaat trillen, je adem zit hoog, je krijgt een droge mond....
Je herkent vast wel een aantal van deze kenmerken. Het zijn natuurlijke lichamelijke reacties, die je lichaam schrap zetten voor de situatie waar je al als een berg tegenop ziet.
Is het nuttig? Nee! Maar waarom reageert het merendeel van de mensen dan zo, als ze in een spannende spreeksituatie worden geplaatst?
Spreekangst
bottom of page